Haarlem is een stad en gemeente in Nederland en de hoofdstad van de provincie Noord-Holland. De stad ligt aan de rivier het Spaarne en in de regio Kennemerland.
Haarlem behoort tot de middelgrote steden in de Randstad. Tot de gemeente Haarlem behoren de stad Haarlem en het westelijke deel van het dorp Spaarndam. De gemeente telt bijna 163.000 inwoners en is daarmee na Amsterdam de tweede stad van Noord-Holland en de twaalfde gemeente van Nederland. De grootstedelijke agglomeratie Haarlem (Haarlem, Heemstede en Bloemendaal) telt omstreeks 230.000 inwoners en het stadsgewest Haarlem (Zuid-Kennemerland en IJmond) ruim 430.000 inwoners.
Haarlem wordt voor het eerst genoemd in een document uit de 10e eeuw. In 1245 kreeg het stadsrechten van Willem II van Holland. Aan het eind van de middeleeuwen was Haarlem één van de belangrijkste steden van Holland geworden. In de Vroegmoderne Tijd ontwikkelde de stad zich op industrieel gebied als textielstad en op cultureel gebied als schildersstad.
Haarlem is vanouds een stad van kunst en cultuur en op dit gebied is er nog steeds veel te beleven. De Haarlemse podia, de Stadsschouwburg Haarlem, Philharmonie, Toneelschuur en Patronaat bieden een kwalitatief hoogwaardig programma op het gebied van toneel, dans, film en muziek.